Podstawowe zaburzenia narządu wzroku występujące u dzieci - wady refrakcji i wady widzenia obuocznego

Poniżej przedstawiamy rodzaje najczęstszych zaburzeń wzroku wraz z ich ogólną charakterystyką.

1. WADY REFRAKCJI

• 1. 1 Krótkowzroczność (miopia) – utrata zdolności wyraźnego widzenia z daleka. Jest zazwyczaj związana z nadmiernie długą gałką oczną, przez co promienie światła ogniskują się przed siatkówką. U dzieci krótkowzroczność rozwija się najczęściej w wieku szkolnym (wyjątek stanowią wcześniaki, u których wada pojawia się wcześniej). Powstaje często na skutek czynników genetycznych. Praca z bliskiej odległości przyczynia się do skurczu akomodacji i progresji krótkowzroczności. Obecnie, w dobie smartfonów i laptopów, dochodzi do epidemii krótkowzroczności.

OBJAWY: Krótkowidz w celu polepszenia ostrości mruży oczy, stąd nazwa tej wady – miopia (gr. mrużyć). Inne objawy to: nienaturalne przybliżanie przedmiotów, gorsze widzenie po zmroku

• 1.2. Dalekowzroczność (nadwzroczność, hipermetiopia) – utrata zdolności wyraźnego widzenia z bliska. W warunkach fizjologicznych obraz, dzięki układowi refrakcyjnemu oka, powstaje idealnie na siatkówce. Nadwzroczność pojawia się wtedy, gdy obraz nie powstaje za siatkówką. Oko dalekowzroczne to takie, które ma zmniejszony wymiar przednio-tylny (zbyt krótka gałka oczna) lub takie, którego układ optyczny oka ma za małą siłę łamiącą (nieprawidłowa rogówka lub soczewka). 

U dzieci występuje fizjologiczna nadwzroczność. Ta wada wzroku przemija z wiekiem pacjenta i nie wymaga korekcji. Nadwzroczność większa niż fizjologiczna, mimo prawidłowej ostrości wzroku, może dawać różne niespecyficzne objawy, tzw. objawy astenopijne, jak: bóle głowy, trudności z nauką, błędy ortograficzne, bóle gałek ocznych, zez zbieżny akomodacyjny.

• 1.3. Różnowzroczność – występuje wówczas, gdy mamy do czynienia z różnicą w wadzie wzroku między jednym a drugim okiem. Jeśli wada nie jest korygowana w oku z większą wadą, rozwija się najczęściej niedowidzenie. Różnowzroczność, obok zeza, jest najczęstszą przyczyną niedowidzenia u dzieci.
  
  

• 1.4. Astygmatyzm – jest wadą powodującą zniekształcenie widzenia w wyniku niesymetrycznej rogówki oka. Światło wpadające do oka jest odmiennie załamywane w płaszczyźnie pionowej i odmiennie w płaszczyźnie poziomej. Widziany obraz może być rozciągnięty w pionie lub poziomie oraz rozmyty. Oko z astygmatyzmem nie widzi dobrze niezależnie od odległości. Duże wartości astygmatyzmu powodują zaburzenia widzenia z bliska i z daleka i wymagają korekcji optycznej.

Objawy: bóle głowy, problemy z koncentracją, pieczenie i swędzenie oczu, szybkie zmęczenie oczy przy czytaniu, mylenie liter.

2. ZABURZENIA WIDZENIA OBUOCZNEGO

Widzenie obuoczne jest równoczesnym, obuocznym postrzeganiem obiektów wzrokowych. Obrazy odbierane przez prawe i lewe oko są przetwarzane w mózgu, gdzie powstaje wspólny obraz o wyższej jakości niż przy postrzeganiu jednoocznym.

Wyższa jakość tego obrazu wynika z wyższej obuocznej ostrości wzroku, większego wspólnego, obuocznego pola widzenia i stereoskopii. Widzenie obuoczne kształtuje się od pierwszych miesięcy życia i pod wpływem codziennych doświadczeń doskonali się przez kilka pierwszych lat życia dziecka.

Wyróżnia się  3 etapy widzenia obuocznego:

a) jednoczesna percepcja, czyli zdolność oczu do jednoczesnego widzenia dwóch różnych obrazów, z których jeden tworzy się na siatkówce prawego oka, a drugi na siatkówce lewego oka;
b) fuzja, czyli proces połączenia w korze mózgowej dwóch obrazów różniących się małymi szczegółami w jeden obraz obuoczny;
C)stereopsja– widzenie stereoskopowe (przestrzenne), czyli zdolność postrzegania głębi.

2.1 Zez – jest zaburzeniem widzenia obuocznego i schorzeniem narządu wzroku wynikającym z nieprawidłowego ustawienia gałek ocznych.

Cechami charakterystycznymi dla zeza jest odchylenie i zaburzenie widzenia obuocznego i przestrzennego. Zez często występuje w postaci ukrytej, tzn. nie jest widoczny na zewnątrz. 

2.2. Niedowidzenie - jest to stan obniżonej ostrości wzroku bez żadnej organicznej przyczyny, pomimo prawidłowo skorygowanej wady refrakcji i braku zmian organicznych w oku. Może być jednooczne albo obuoczne - rzadziej występujące. Jego przyczyną jest „niewłączanie oka” w proces widzenia. Przyczyną niedowidzenia zwykle jest zez lub wrodzona wada refrakcji. U dzieci najczęściej zostaje wykryte przypadkowo. Do momentu rozpoznania zwykle brak jest objawów sugerujących, że jedno oko u dziecka może widzieć gorzej. Szansa poprawy widzenia w niedowidzeniu u dzieci istnieje tylko do około 7 roku życia, bowiem w tym okresie następuje proces zakończenia dojrzewania układu wzrokowego. 

Niedowidzenie m.in. wpływa na brak powstania u dziecka widzenia obuocznego, w tym przestrzennego, a taka wada uniemożliwia wykonywanie wielu zawodów. Nie można na przykład pracować na wysokości, przy maszynach w ruchu, nie można zawodowo prowadzić samochodu oraz wykonywać szeregu czynności, które wymagają widzenia przestrzennego.

 Artykuł powstał ze współpracy z okulistą dziecięcym z fundacji Zobaczyć Jutro