Pięć nadodrzańskich województw i uczelnie wyższe razem dla ochrony i odbudowy ekosystemu Odry

Marszałkowie Województw Dolnośląskiego, Lubuskiego, Opolskiego, Śląskiego oraz Zachodniopomorskiego podpisali dzisiaj w Cigacicach Memorandum o porozumieniu między regionami i uczelniami wyższymi w sprawie Odry. Dokument określa zasady i warunki wspólnych działań dotyczących ochrony naszej rzeki i odbudowy jej zniszczonego w ubiegłym roku ekosystemu. Dolny Śląsk reprezentował marszałek Cezary Przybylski.

Włodarze regionów nadodrzańskich dotrzymują słowa i rozszerzają współpracę mającą na celu określenie stanu środowiska rzeki Odry, a także wypracowanie rekomendacji i zaproponowanie koniecznych w najbliższej przyszłości działań.

Powstanie ponadregionalnego zespołu naukowców, ekspertów, ekologów i przedsiębiorców zaproponował w ubiegłym roku Samorząd Województwa Dolnośląskiego. Podpisane dzisiaj memorandum w tej sprawie jest kontynuacją porozumienia z września 2022. Sygnowali je Marszałek Województwa Dolnośląskiego Cezary Przybylski, Marszałek Województwa Lubuskiego Elżbieta Anna Polak, Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz, Wicemarszałek Województwa Śląskiego Anna Jedynak oraz Członek Zarządu Województwa Opolskiego Antoni Konopka.

- Dzięki powołaniu wspólnego, ponadregionalnego zespołu, badania obejmą praktycznie całą Odrę, a nie tylko jej fragmenty przebiegające przez konkretne województwa. Łączymy siły i razem będziemy w stanie lepiej poznać zagrożenia oraz wdrożyć realne działania, aby sytuacja, jaka miała miejsce na Odrze w ubiegłym roku, już nigdy się nie powtórzyła. Zauważamy trend zwracania się ku Odrze zarówno w rozwoju turystyki, jak i gospodarki. To jest proces, który będzie trwał, ale tylko wtedy, kiedy zadbamy o czystość jej wód i bioróżnorodność  – mówi Cezary Przybylski, Marszałek Województwa Dolnośląskiego.

- Powstały trzy zespoły robocze. Zadaniem pierwszego jest wykonanie rzetelnej diagnozy całego ekosystemu i przygotowanie monitoringu. Drugi zespół pracuje nad przygotowaniem strategii rewitalizacji, odbudowy tego, co zostało w tej strasznej katastrofie zniszczone. I trzeci zespół, który się zajmuje administracją oraz finansami – wyjaśnia Elżbieta Anna Polak, Marszałek Województwa Lubuskiego.

Badania są finansowane z budżetów samorządów działających wspólnie dla ratowania Odry.

Zakres badań

Badania obejmą między innymi analizę wody, osadów i fauny, czy ocenę wpływu człowieka na środowisko w tym rejonie. Na tej podstawie zostanie przeprowadzona kompleksowa analiza i wypracowane rekomendacje działań, wprowadzenie których poprawi jakość środowiska wodnego na Odrze. Istotne jest w tej sprawie także podniesienie świadomości mieszkańców na temat wartości rzek dla całego środowiska, a także możliwych zagrożeń.

W projekcie wezmą udział uczelnie ze wszystkich pięciu nadodrzańskich województw. Koordynować ich działania będzie Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.

- Badania dadzą nam odpowiedź na pytanie, w jakim stanie Odra się obecnie znajduje, a także co i kiedy możemy robić, żeby ten stan polepszyć. Tak, aby rzeka, która jest dla nas wszystkich cenna, mogła rozwijać dalej swój potencjał ekologiczny i bioróżnorodność, my jako mieszkańcy mogli z niej korzystać i cieszyć się jej pięknem - mówi dr hab. Krzysztof Lejcuś, profesor Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Badania potrwają do końca marca 2024. Ich owocem będzie raport o aktualnym stanie środowiska wodnego na Odrze, na podstawie którego opracowana zostanie strategia ochrony i określone konieczne działania mające na celu poprawę środowiska na tym obszarze.

Dotychczasowe działania Województwa Dolnośląskiego

Dolny Śląsk od momentu ekologicznej katastrofy na Odrze w sierpniu 2022 niezwłocznie rozpoczął działania minimalizujące straty i dążące do wyjaśnienia ich przyczyn. Pierwszą, podjętą w trybie pilnym była decyzja o zakazie połowu ryb na całym dolnośląskim odcinku rzeki Odry. Było to działanie podjęte dla bezpieczeństwa mieszkańców regionu. We wrześniu 2022 powołany został Zespół ds. rzeki Odry, który przejął koordynację wszystkich działań. Działania samorządu województwa prowadzone były w porozumieniu z Państwowym Gospodarstwem Wodnym – Wody Polskie, Wojewódzkim Lekarzem Weterynarii, Polskim Związkiem Wędkarskim, Strażą Pożarną, naukowcami z Uniwersytetu Przyrodniczego oraz marszałkami województw nadodrzańskich.

 W styczniu 2023 r. wystąpiono do Wód Polskich oraz Polskiego Związku Wędkarskiego z propozycją ustanowienia dwóch nowych obrębów ochronnych w ramach obwodów rybackich, związanych z rzeką Odrą. Skierowano również wnioski  do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Dziekana Wydziału Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego i Instytutu Rybactwa Śródlądowego, zawierające prośbę o udostępnianie bieżących informacji, danych i ustaleń z badań, poczynionych w związku z występowaniem inwazyjnego gatunku glonu – tzw. „złotej algi” w wodach na terenie Dolnego Śląska.

18 kwietnia 2023r. UMWD wspólnie z Fundacją Ekorozwoju organizuje debatę obywatelską o Odrze. Jej celem jest ocena wyzwań i potrzeb przyrodniczych i społecznych dotyczących rzeki Odry i jej doliny w świetle katastrofy ekologicznej z 2022 roku, w kontekście Ramowej Dyrektywy Wodnej UE oraz Unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030.

Dolnośląski Fundusz Odrzański

Powołany przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego Fundusz Odrzański 2023 wesprze dolnośląskie gminy w realizacji projektów dotyczących budowy lub rozwoju małej infrastruktury nad Odrą. W marcu 2023r. wystartowały dwa konkursy na dofinansowanie dla samorządów i NGO z puli Funduszu. Obecnie trwa ocena formalna i  merytoryczna zgłoszonych projektów. Do 20 kwietnia będzie rozstrzygniecie tych konkursów. Łącznie na wszystkie zadania przeznaczono 2 miliony złotych. Wartość dofinansowania wyniesie do 150 tysięcy dla gminy albo organizacji pozarządowej.

W ramach programu planuje się realizację projektów dotyczących budowy lub rozwoju małej infrastruktury na terenie gmin odrzańskich, m.in.: przystanie, pola biwakowe, parkingi dla kamperów, zaplecze sportowo – rekreacyjne, miejsca wodowania i wyciągania kajaków oraz innego sprzętu pływającego, wypożyczalnie sprzętu pływającego, sprzęt pływający.