Kiedy odpowiedzialność producentów za opakowania towarów?

Samorządy od dłuższego czasu domagają się, aby odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami brali na siebie także producenci opakowań i towarów. Opakowania stanowią aż blisko połowę śmieci komunalnych, a ciężar ponoszenia kosztów ich odbioru i zagospodarowania przerzucany jest na mieszkańców miast i gmin. Co więcej Unia Europejska zobowiązała Państwa Członkowskie do wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych, niezbędnych do wykonania dyrektywy ROP do 5 lipca 2020 r. Mieszkańcy miast i gmin nadal czekają na polską ustawę.
 
- Ustawa wprowadzająca do polskiego porządku prawnego powinna obowiązywać od 523 dni. – mówi Piotr Grzelak, zastępca prezydenta Gdańska i Przewodniczący Zespołu Koordynacyjnego UMP ds. Odpadów Komunalnych. - To bardzo ważne, aby rozszerzona odpowiedzialność producentów w końcu została wprowadzona do polskiego prawa, ponieważ tylko w ten sposób będziemy mogli podejmować i promować proekologiczne postawy – dodaje.
 
Obecnie w wielu sklepach konsumenci mają bardzo mały wybór w jakich opakowaniach kupują dany produkt. Przykładowo mleko pakowane jest najczęściej w plastikowych butelkach lub tzw. tetrapak, czyli wielomateriałowe opakowanie, którego recykling jest kosztowny i zużywa bardzo dużo energii. Konsumenci mają ograniczone możliwości kupowania produktów na wagę. Kiszone ogórki, kiszona kapusta, warzywa czy owoce coraz powszechniej sprzedawane są w jednostkowych opakowaniach, często wielomateriałowych, trudnych do poddania recyclingowi.
To wszystko może się zmienić, ale wymaga wprowadzenia rozszerzonej odpowiedzialności producentów. Obciążenia – często wielkich korporacji – odpowiedzialnością za produkcję śmieci i kosztami ich recyklingu czy utylizacji.
 
- Jacek Ozdoba, Wiceminister Klimatu i Środowiska, który wielokrotnie potrafił wnosić projekty ustaw w obronie jednostkowych interesów mieszkańców Warszawy, jak widać obawia się wystąpić przeciwko korporacjom. Boi się uderzyć w ich interesy wprowadzając do polskiego porządku prawnego przepisy o rozszerzonej odpowiedzialności producentów – mówi Michał Sztybel, zastępca prezydenta Bydgoszczy. – W konsekwencji wszystkie koszty związane z gospodarowaniem odpadami ponoszą mieszkańcy miast i gmin.
 
Rozszerzona odpowiedzialność producenta spowodowałaby, że część kosztów związanych z gospodarowaniem odpadami ponosiłyby korporacje i inne firmy wprowadzające na rynek swoje produkty w może atrakcyjnych, ale absolutnie nie ekologicznych opakowaniach. Brak ustawy o ROP powoduje, że za utylizację i recykling takich opakowań płacą – z własnej kieszeni – mieszkańcy miast i gmin.
 
- Na dzisiejszym posiedzeniu Zespołu Koordynacyjnego UMP ds. Odpadów Komunalnych przyjęliśmy dziesięć najważniejszych i najpilniejszych postulatów dotyczących przebudowy systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w Polsce – mówi Olga Goitowska, zastępca dyrektora Wydzialu Gospodarki Komunalnej UM w Gdańsku. – Oto one:
 

• Przyspieszenie prac rządu nad projektem zmian ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz nad rozporządzeniami wykonawczymi.
• Wprowadzenie zasad regulujących ekoprojektowanie, w tym stworzenie systemu premiująco - sankcyjnego.
• Wdrożenie instrumentów prawnych inicjujących wzrost poziomu wykorzystania surowców wtórnych w produkcji opakowań (m.in. wszystkich tworzyw sztucznych, makulatury i szkła).
• Przeznaczenie środków z ROP, pozostających w dyspozycji NFOŚiGW na budowę lub rozbudowę instalacji recyklingowych.
• Po uchwaleniu ustawy, przedstawienie założeń również dla produktów.
• Zmiana sposobu podziału opakowań z „domowe i inne” na zapewniający szczelność systemu i stabilność wpływu z opłaty, tj. na opakowania jednostkowe, zbiorcze i transportowe.
• Wprowadzenie takiego sposobu podziału środków z ROP, który promowałby gminy kładące nacisk na jakość selektywnej zbiórki odpadów.
• Zachowanie przewidzianej w projekcie ustawy roli Organizacji Odpowiedzialności Producenta, bazującej na decyzyjności gmin w zakresie organizacji systemów.
• Obowiązkowe uzależnienie stawek opłaty opakowaniowej od możliwości ponownego wykorzystania surowca, z którego wytworzone jest opakowanie.
• Potraktowanie opłaty opakowaniowej jako instrumentu ograniczającego produkcję zbędnych opakowań.

ROP, czyli rozszerzona odpowiedzialność producentów to zestaw obowiązków nakładanych na producentów wprowadzających na rynek opakowania lub produkty w opakowaniach. Celem ROPu jest zwiększenie odpowiedzialności producentów za to, co się dzieje z opakowaniami po ich użyciu. Ma to prowadzić do ograniczenia ilości odpadów opakowaniowych trafiających do obiegu. Z kolei te trafiające do obiegu, powinny nadawać się do recyclingu lub ponownego wykorzystania w myśl zero waste.