80 lat od wielkiej ucieczki

środa, 6.5.2020 10:55 13794 7

Dokładnie 80 lat temu, w nocy z 5 na 6 maja, z oflagu w Srebrnej Górze uciekła połowa więzionych tam polskich oficerów. Z twierdzy, z której nie można było uciec wydostało się 10 polskich oficerów, a trzech z nich dotarło na Bliskich Wschód. Dziś o tej historii, turystom odwiedzającym Srebrną Górę, opowiada grupa pasjonatów, która opiekuje się Fortem Spitzberg.

Wielka ucieczka jest tematem przewodnim programu zwiedzania Fortu Spitzberg w Srebrnej Górze. W jego wnętrzach odtworzono wyposażenie z czasów II wojny światowej, a po zabytku oprowadzają pasjonaci w polskich mundurach z września 1939 roku.

 

Oflag VIIIB, czyli obóz jeniecki, Niemcy założyli w Srebrnej Górze pod koniec 1939 roku. Wykorzystali do tego stare, pruskie forty z XVIII wieku: Fort Spitzberg i Fort Hohenstein. Od samego początku założono, że będzie to oflag o zaostrzonym rygorze, do którego mają trafić najbardziej niepokorni i patriotyczni polscy oficerowie.

- Dlatego wybrano niedostępne forty, z grubymi murami, których nie można przebić - opowiada Jakub Kasiński z Fortu Spitzberg, w którym znajduje się ekspozycja poświęcona historii oflagu. - Oflag miał być obozem karnym, do którego mieli trafiać jeńcy złapani podczas ucieczki oraz najbardziej patriotyczny „element”.

 

Więźniami oflagu byli między innymi obrońcy polskiego wybrzeża: kontradmirał Józef Unrug, komandor Stanisław Mieszkowski i Stefan Frankowski. Generał Tadeusz Piskor - były szef Sztabu Głównego Wojska Polskiego, czy podporucznik Jędrzej Giertych. Ten ostatni trafił do oflagu po tym, jak uciekł z transportu do obozu w Berlinie i próbował ukryć się w ambasadzie Hiszpanii. Odosobnienie w jednym miejscu prawdziwych bohaterów było nietrafionym pomysłem. Polscy oficerowi co rusz organizowali ucieczki – ta z 5 na 6 maja zakończyła się częściowym sukcesem.

Wielka ucieczka

Oficerowie do ucieczki przygotowali się bardzo starannie. Z gazety wycięli mapę Kotliny Kłodzkiej, kawałka metalu wykonali kompas, a mundury pozbawili dystynkcji i wojskowych atrybutów, aby przypominały cywilne ubrania.Do ucieczki doszło z 5 na 6 maja, z niedzieli na poniedziałek z Fortu Hohenstein. Po apelu oficerowie pod pretekstem modlitwy zgromadzili w jadalni. Dziesięciu z nich schowało się w składziku i grupą uciekło przez okno w murze. Oficerowie opuścili fort w trzech grupach: trzyosobowej  (Michał Niczko, Jędrzej Giertych, Zdzisław Ficek) czteroosobowej (Jan Niestrzęba, Zygmunt Mikusiński, Jerzy Klukowski i Zdzisław Dębowski) i znowu trzyosobowej (Felicjan Pawlak, Jan Gerstel, Tadeusz Wesołowski). Już po wyjściu z fortu Niestrzęba i Mikusiński dołączyli do Giertycha i jego kolegów i dalej szli z nimi. Obrali kierunek na południe, szli w stronę Kłodzka, by dostać się do Czech, a stamtąd na Węgry.

Z obozu karnego, z którego myśleli, że nie da się wydostać,  jednej nocy uciekła połowa osadzonych, a druga połowa kryła uciekinierów, robiąc zamieszanie, chodząc tam i z powrotem między kantyną a kazamatami.

Pościg

6 maja rano Niemcy zorientowali się, że brakuje połowy więźniów. Rozpoczęto poszukiwania. Pierwszych uciekinierów złapano po pięciu dniach w okolicach Bystrzycy Kłodzkiej, kolejnych oficerów po kilkunastu dniach koło Ołomuńca,  po tym jak zasnęli przy budce granicznej. Schwytanych uciekinierów ukarano kilkudniowym aresztem. Ucieczka powiodła się Felicjanowi Pawlakowi, Janowi Gerstelowi i Tadeuszowi Wesołowskiemu.  Przez Protektorat Czech i Moraw, Słowację i Węgry, Jugosławię, Grecję, dotarli do  Turcji i na Bliski Wschód. Gerstel dołączył do RAF-u i znowu trafił do niewoli w lutym 1942, kiedy jego bombowiec zestrzelono nad Holandią. Szczęśliwie przeżył wojnę. Pawlak walczył pod Monte Cassino i po wojnie zamieszkał w Anglii.  Wesołowski był saperem i zginął pod Tobrukiem.

Po ucieczce z Fortu Hohenstein pozostałych oficerów przeniesiono znowu na Fort Spitzberg. 27 czerwca 1941 roku oflag VIII B został zamknięty, a więźniowie zostali przeniesieni do innych obozów na ternie III Rzeszy.

 

Od 2018 roku Fort Spitzberg jest wyjątkowym, nowoczesnym miejscem edukacji historycznej. Przewodnicy w mundurach z okresu II Rzeczpospolitej oprowadzają po forcie turystów. Dzięki temu mogą dotknąć prawdziwej historii. Fort Ostróg-Spitzberg w Srebrnej Górze na Dolnym Śląsku wybudowano w latach 1767-70. To pruska fortyfikacja, która w latach II wojny światowej pełniła funkcję pierwszego, niemieckiego karnego oflagu dla polskich oficerów, w której więziono między innymi admirała Józefa Unruga i generała Tadeusza Piskora.

 

źródło: https://przyjaciele-zabytkow.prowly.com

Przeczytaj komentarze (7)

Komentarze (7)

Odpowiadasz na komentarz:
czwartek, 01.01.1970 01:00
ale odkrywka jeden biedny orzełek?
Tutejszy sobota, 09.05.2020 18:31
Na ostatnim zdjęciu, na planszy z prawej strony, widoczna fotografia kontradmirała (awans pośmiertny) Stefana Frankowskiego, który zmarł w Bielawie, w szpitalu polowym, który Niemcy zorganizowali w zamku Sandreczki'ch, dokąd zbyt późno został przewieziony, chory, w ciężkim stanie (zbyt późno, gdyż obsługa obozu jenieckiego VIII B Silberberg (twierdza w Srebrnej Górze), podejrzewała go o symulację choroby).
POLITYK czwartek, 07.05.2020 23:41
Jędrzej Giertych to naturalny dziadek tego Romka - frustraty i oszołoma spokrewnionego z partią PaO . . .
asd środa, 06.05.2020 19:01
dziękuję za tę informację !!!
Tego nie wiedziałem - Józef Unrug był więziony w Srebrnej Górze
środa, 06.05.2020 15:12
Ten grubszy na zdjęciu nawet do perły by nie dobiegł
środa, 06.05.2020 14:11
ale odkrywka jeden biedny orzełek?
polecam środa, 06.05.2020 14:24
nie tylko jeden orzełek : https://doba.pl/dza/artykul/-foto-porcel
anowy-skarb-z-podziemi-spitzbergu/16781/
19
marek środa, 06.05.2020 14:16
A kilkadziesiąt lat później mjr Felicjan Pawlak próbował zaangażować się w ratowanie pałacu w Kamieńcu Ząbkowickim. Niestety tym razem przegrał.