Książka Miesiąca: Marta Abramowicz "Irlandia wstaje z kolan"

Według danych Biblioteki Narodowej co roku na polskim rynku wydawniczym pojawia się kilka tysięcy książek literatury faktu i literatury pięknej.  Jak wśród mnogości tytułów wybrać te, które naprawdę zasługują na uwagę? Ząbkowickie bibliotekarki w cyklicznej rubryce "Książka Miesiąca" polecają rozszerzające horyzonty, ważne, poruszające i po prostu dobre książki. W kwietniu swoją rekomendację przedstawia Elżbieta M. Horowska. 

Marta Abramowicz, Irlandia wstaje z kolan, Warszawa 2023, Wydawnictwo Krytyki Politycznej

Autorka pozostaje wierna literackim zainteresowaniom. To kolejny reportaż o tym co dotyka i boli. „Napisałam tę książkę, żebyśmy mogli się sobie lepiej przyjrzeć. Zobaczyć siebie, ale patrząc na kogoś innego. Na Irlandczyków, naszych braci i siostry w wierze, którzy poznali wszystkie mroczne tajemnice Kościoła”. 

Z różnych źródeł medialnych większość nas, Polaków/-ek słyszało o tzw. nadużyciach Kościoła irlandzkiego. Książka M.Abramowicz uzmysławia skalę  zjawiska. Reportaż jest  p o r a ż a j ą c y. Autorka powoli, odwołując się do historii politycznej wyspy, do przypadków konkretnych osób, zdawałoby się beznamiętnie, opisuje proces wychodzenia Irlandczyków z iście feudalnej zależności. Zależności od panów (w dawnym tego słowa znaczeniu), monarchii angielskiej oraz kościoła właśnie. Zrywanie okowów trwało kilkadziesiąt lat. Dzisiaj Irlandia należy do rodziny demokratycznych, bogatych krajów, atrakcyjnych dla innych narodowości, że przypomnę o ponad stu tysiącach Polaków, którzy tam wyjechali w poszukiwaniu pracy i lepszego życia.

Państwo irlandzkie wybiło się na niepodległość dopiero w 1922 r. uwalniając się spod korony brytyjskiej. Od początku było ultrakatolickie. Hierarchowie i księża katoliccy mieli absolutną władzę nad ludnością w każdych sprawach, od zagadnień politycznych po najbardziej osobiste. Przykład? Konstytucja z 1937 r. pisana w zaciszu gabinetu premiera de Valery (skądinąd bardzo zasłużonego dla kraju) była konsultowana z arcybiskupem MC Quaidem. Gwarantuje uprzywilejowaną pozycję religii katolickiej i specjalne prawa Kościołowi. W 1944 r. Kościół zabronił kobietom stosowania tamponów menstruacyjnych, gdyż …! proszę doczytać w książce. Kościół zdominował większość przejawów życia społecznego, edukację, opiekę społeczną i medyczną, cenzurę. Miał absolutną kontrolę nad szkolnictwem powszechnym i zawodowym. Stworzył tzw. pralnie magdalenek tj. system publicznych pralni, gdzie w sposób niewiarygodny wykorzystywano dziewczęta i kobiety. Ostatnią pralnię zamknięto dopiero w 1996 r.

Matce z kilkorgiem dzieci, gdy owdowiała (lub została opuszczona przez męża) dzieci zabierano do szkół z internatem, tzw. szkół przemysłowych, gdzie dzieci przebywały do 16 r. życia. Druzgocący raport zmusił państwo irlandzkie do reformy tychże szkół, a wreszcie ich likwidacji. Ostatnią zamknięto w 1983 r. podczas gdy w innych krajach już na początku XX w.

Kontroli moralności Irlandczyków służyła cenzura. Najwięksi pisarze tworzyli na emigracji. Poza krajem byli np. Samuel Beckett czy James Joyce.

Zawracanie Irlandii z kościelnej ortodoksji zaczęło się od czasów soboru Vatcanum II, czyli od końcówki l. 60tych. Swoją rolę  odegrała na tej drodze encyklika „Humanae vitae” papieża Pawła VI. Proces trwał kilka dekad, nasilał się i przygasał. Miał spektakularne punkty zwrotne.

Gdzieś w połowie książki M.Abramowicz zaczyna relacjonować  skandale obyczajowo-finansowe, których bohaterami są najpopularniejsi kościelni celebryci i hierarchowie. Ta część książki nie może nikogo pozostawić obojętnym/-tną. Skala przemocy, wykorzystywania seksualnego, fizycznego, hipokryzji i zakłamania jest zatrważająca. „Przemoc seksualna powstaje ze splotu czterech czynników: bycia na pozycji władzy, złości i frustracji, problemów z seksualnością oraz samotności, czyli niezaspokojonej potrzeby więzi i intymności. System Kościoła katolickiego potęguje wszystkie cztery…(s. 274).

Książka Marty Abramowicz, nie da się ukryć, jest trudną, o ciężkim gatunku emocjonalnym lekturą. Mimo to znajduje coraz nowych czytelników/-czki. Wśród tych, którzy chcą poznać mechanizmy przemocy, ogrom krzywdy społecznej. I wyciągać z tego wnioski.

Elżbieta M.Horowska

Książka do wypożyczenia w Bibliotece Pedagogicznej w Ząbkowicach Śl., szukaj jej także w swojej bibliotece.