EduBiblioSfera: Ludowa historia Polski
Podsumowując rok 2023 w naszej bibliotece, dochodzimy do wniosku, że kochamy literaturę historyczną, a zwłaszcza tę dotyczącą polskich obywateli na przestrzeni różnych czasów i okresów. Wykwit popularności literatury dotyczącej historii ludowej to symptom wielu braków, w tym tego, że w dominujących i opisujących głównie elity narracjach o przeszłości, nie może odnaleźć się duża część współczesnego społeczeństwa. Przypomnijmy, że w międzywojniu zaledwie 0,5 proc. mieszkańców Polski stanowili ziemianie, inteligencja – 5 proc. Klasa ludowa była więc naprawdę potężna, stanowiła znaczną większość. Być może to powód, dla którego chętniej poznajemy historię niejako „od dołu”, z perspektywy najbiedniejszych warstw społecznych. Coraz częściej odkrywamy też głosy kobiet. Nie jest to łatwe, jeśli przypomnimy sobie, że materiały źródłowe są ubogie. Takie osoby były niepiśmienne, a przez to trudno dziś zrekonstruować ich rzeczywistość, problemy czy radości.
Rynek wydawniczy zapewnił nam w ostatnim czasie naprawdę bogatą ofertę książek z nurtu zwanym ludowym. W tym ukazujących dzieje kobiet z ludu przez pryzmat miejsc, ról i aktywności, które przypadły im w udziale w różnych epokach i okolicznościach historycznych.
Kilka lat temu Joanna Kuciel-Frydryszak pochyliła się nad losem służących, a jej książka "Służące do wszystkiego" zyskała grono czytelników i uznanie krytyków. Na służbę do miejskich rodzin często szły wiejskie dziewczęta. Z jednej strony był to awans społeczny. Miały one możliwość zobaczyć więcej, jeść lepiej i nauczyć się czytać. Czy była to jednak odpowiednia rekompensata za pracę od świtu do nocy za grosze, bez prawa do urlopu czy odpoczynku, często z przemocą i molestowaniem?
Podczas, gdy Maryśki i Kaśki wyruszają do miast, by usługiwać w pańskich domach, na wsiach zostają ich siostry i matki: harujące od świtu do nocy gospodynie, folwarczne wyrobnice, mamki, dziewki pracujące w bogatszych gospodarstwach. Marzące o własnym łóżku, butach, szkole i o zostaniu panią. Modlące się o posag, byle „nie wyjść za dziada” i nie zostać wydane za morgi. Dzielące na czworo zapałki, by wyżywić rodzinę. Często analfabetki, bo „babom szkoły nie potrzeba”. Poznajemy je dzięki autorce „Służących do wszystkiego”, która w książce „Chłopki” wraca do tematu wiejskich kobiet, ale tym razem jest to opowieść zza drugiej strony drzwi chłopskiej chałupy.Chłopkiodzyskują imiona i głos, a my historię i pamięć o naszych przodkiniach.
Koniecznie trzeba wspomnieć o książce Marty Strzeleckiej „Ziemianki”. Dzięki autorce poznajemy ich świat i rolę, jaką odgrywały w życiu chłopek, jak radziły sobie z zadaniami płynącymi z obowiązków, które sobie wyznaczyły i które wymuszał na nich patriarchat: edukatorek, społecznic, przewodniczek ludu, żon wspierających mężów, kobiet prowadzących domy. Ta książka to wielowymiarowy portret ziemianek, które zakładają szkoły i organizują kursy dla kobiet, ale mają do emancypacji "podejście pełne kompromisów". Same uwikłane w sieć społecznych oczekiwań, kaganek oświaty traktują często jak narzędzie do utrwalania panujących norm.
Jedną z głośniejszych publikacji historycznych, jakie ukazały się w naszym kraju na przestrzeni ostatnich lat, jest "Ludowa historia Polski" autorstwa Adama Leszczyńskiego (w 2021 roku nominowana do literackiej nagrody Nike). Doskonale wpisuje się w nurt, który od kilku lat zaczyna być coraz silniej obecny w publikacjach polskich historyków, antropologów kultury czy socjologów. Mowa o innym spojrzeniu na przeszłość naszego kraju - takim, które nie koncentruje się na wojnach, powstaniach i życiu szlachty. Wzrok badaczy zaczyna coraz częściej padać na niższe warstwy społeczne.
Wszystkich chcących poszerzyć wiedzę na temat tego, jak przez stulecia żyło ok. 90 proc. ludności, zamieszkującej polskie ziemie, zachęcam do proponowanej lektury. Historia, którą poznajemy w szkołach, jest tak naprawdę historią elit stanowiących - na wszystkich etapach naszych dziejów - zdecydowaną mniejszość.
Biblioteka Pedagogiczna w Ząbkowicach Śl.
ul. Mickiewicza 10
Tel. 74 8152303
e-mail: zabkowiceslaskie@dbp.wroc.pl
katalogi on-line: https://aleph.dbp.dolnyslask.pl/F
Przeczytaj komentarze (1)
Komentarze (1)