Używki – co to takiego i jak wpływają na nasze zdrowie?

Używki to substancje, które oddziałują w określony sposób na organizm, przy czym nie dostarczają żadnych składników odżywczych, a wręcz mogą mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie ustroju. Co zaliczamy do używek i jakie konsekwencje zdrowotne niesie ich nadużywanie? Czy wszystkie używki są niebezpieczne?

Używki – czym są?

Używki to substancje psychoaktywne lub produkty zawierające określone związki chemiczne, które wywierają wpływ na organizm. Przede wszystkim jest to ośrodkowy układ nerwowy, ale także układ krążenia, układ hormonalny i odpornościowy. Wykazują działanie farmakologiczne, ale nie są lekami. Wpływ na układ nerwowy opiera się o stymulację neuroprzekaźników, głównie dopaminy, która odpowiada za aktywację tzw. układu nagrody i osiąganie przyjemności. Wpływ psychoaktywny należy rozumieć jako stan pobudzenia, a w niektórych przypadkach dochodzi do zaburzenia zachowania, świadomości i braku racjonalnej oceny sytuacji. Niebezpieczeństwo związane z przyjmowaniem niektórych używek opiera się o ich działanie uzależniające. Ich stosowanie bezpośrednio oddziałuje na mózg, powodując nieodwracalne zmiany. Jednak należy podkreślić, że niektóre z produktów mają charakter prozdrowotny, nie powodują uzależnienia i nie powinno się ich eliminować. 

Najpopularniejsze używki to:

• napoje alkoholowe;
• wyroby tytoniowe;
• narkotyki;
• betel;
• herbata;
• kawa;
• kakao. 

Niebezpieczne używki – czyli co?

Do używek, które mogą powodować niekorzystne zmiany w organizmie w tym być przyczyną uzależnień, należy zaliczyć alkohol, nikotynę i narkotyki. Oprócz działania psychoaktywnego obecność toksycznych substancji stymuluje odpowiedź immunologiczną, tym samym obciążone są organy odpowiedzialne za procesy detoksykacji. Dodatkowo dochodzi do nasilenia stresu oksydacyjnego, nadmiernej produkcji wolnych rodników co przyspiesza procesy starzenia, powstają uszkodzenia komórek i tkanek oraz wzrasta ryzyko rozwoju wielu chorób i zaburzeń takich jak:

• choroby serca i układu krążenia;
• choroba wrzodowa;
• stany zapalne żołądka, dwunastnicy i jelit;
• stłuszczenie wątroby;
• marskość wątroby;
• zapalenie trzustki;
• cukrzyca;
• gruźlica i inne choroby płuc;
• padaczka;
• nowotwory;
• awitaminoza;
• niedożywienie;
• choroby skóry;
• zaburzenia funkcji seksualnych;
• niepłodność.

Uzależnienie od alkoholu, narkotyków i leków jest poważnym problemem społecznym i ekonomicznym, dotykającym nie tylko osobę uzależnioną, ale także rodzinę osoby z najbliższego otoczenia. Stan ten wymaga profesjonalnego leczenia.  

Zdrowe używki – czyli jakie?

Kawa, herbata i kakao mimo tego, że są zaliczane do używek, to w umiarkowanych ilościach mogą wykazywać prozdrowotny wpływ na organizm. Wiele osób zastanawia się, dlaczego właściwie produkty te są zaliczane do używek. Chodzi o działanie psychoaktywne kofeiny i teiny, które stymulują do pracy układ nerwowy. Powszechnie wiadomo, że filiżanka kawy poprawia koncentrację, niweluje uczucie zmęczenia i pobudza do działania. Kofeina jest to jedyna dozwolona substancja dopingowa dla sportowców.

Popularne napary spożywane w umiarkowanych ilościach są dobrym źródłem fitozwiązków, jak na przykład polifenole, które są bardzo silnym antyoksydantem.

Wprowadzenie zasad zdrowego stylu życia ma szczególne znaczenie w przypadku dzieci i młodzieży dlatego niezbędna jest edukacja mająca na celu przybliżenie młodym pokoleniom zagrożeń związanych ze spożywaniem niedozwolonych substancji. Warto też podkreślać rolę diety, która będzie służyć utrzymaniu należnej masy ciała i dostarczać odpowiednią ilość kalorii według kalkulatora BMR. Niezdrowe przekąski, słodycze, dania typu fast food mogą przyczyniać się do powstawania nadwagi i otyłości. Duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju będzie mieć też regularna aktywność fizyczna. Potocznie mawia się, że regularne ćwiczenia fizyczne to najzdrowsze uzależnienie.