74 lata temu kłodzczanin Stanisław Jaskuła został skazany na dożywocie. Zmarł w więzieniu.

wtorek, 16.8.2022 13:59 4329 3

16 sierpnia przypada 74. rocznica skazania członków kłodzkiego rejonu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Przedstawiciele Kłodzkiego Stowarzyszenia Społeczno-Historycznego uczcili pamięć tych bohaterów walki z komunizmem. Warto znać też nazwiska ich oprawców.

Organizację konspiracyjną Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość założyła w Warszawie 2 września 1945 r. grupa wyższych oficerów Komendy Głównej Armii Krajowej. Już od wczesnej jesieni komórka WiN działała w Kłodzku. Najpierw kierował nią Józef Łotocki, a od kwietnia 1946 roku Stanisław Jaskuła „Stanisław”, o którym za chwilę napiszemy więcej.

Czym się zajmowało WiN w naszym rejonie? Rejestrowało m.in. aktywistów PPR i prowadziło spis kolaborantów komunistycznych. Członkowie WiN sporządzali raporty o stacjonujących tu oddziałach Armii Czerwonej i prowadzonych przez nią rabunkach na Niemcach i Polakach oraz obserwowali działania funkcjonariuszy UB, MO i NKWD. W jednym z takich raportów z czerwca 1946 r. czytamy:

UB rozbudowało sieć konfidentów. W samym magistracie oblicza się ilość konfidentów na kilkunastu, nie wciągając w tę liczbę całości członków PPR, którzy już z obowiązku partyjnego są informatorami.

Dalej następował wykaz 60 nazwisk z datami i miejscem urodzenia, wykształceniem, stopniem wojskowym i jednozdaniową charakterystyką. W innym raporcie można znaleźć takie zdanie:

Najczęściej odwiedzaną przez tajniaków jest restauracja i hotel „Zaolzie” (ul. Wojska Polskiego) gdzie właścicielem jest wymieniony wyżej Paluch Stanisław, również na usługach UB.

Informacje takie pochodziły na przykład od oficerów (m.in. por. Jan Klamut) czy pracownika Zarządu Miasta (Marcin Sondej).

Na przełomie grudnia 1947 i stycznia 1948 r. Wojewódzki Urząd  Bezpieczeństwa Publicznego we Wrocławiu przeprowadził  akcję likwidacyjną struktur WiN. W nocy z 15 na 16 grudnia 1947 r. aresztowano członków jego kłodzkiego rejonu. Zatrzymani zostali: Emilia Jaskuła, Stanisław Jaskuła, Kazimierz Charchut (Tucharski), Irena Mazek (Drabik) i Franciszek Mazek. W kolejnych dniach aresztowano pozostałych członków: Ludwika DudusiaBronisława Pelczarskiego, Adama Kosibę, Jana Klamuta, Marcina Sondeja i Karola Pośko.

Po zakończeniu dochodzenia 17 czerwca 1948 r. oficer śledczy WUBP we Wrocławiu Stanisław Pactwa sformułował akt oskarżenia. 12 sierpnia  1948 r. oskarżeni stanęli przed Wojskowym Sądem Rejonowym we Wrocławiu, który obradował w następującym składzie: kpt. Zygmunt Bukowiński – przewodniczący, chor. Tadeusz Piasecki – asesor, por. Henryk Sosiński – ławnik, kpt. Sylwester Stöcker – prokurator. Już po czterech dniach, 16 sierpnia 1948 r., zapadł wyrok na dziewięć osób: wszyscy winni. Stanisław Jaskuła dostał najwyższą  karę – dożywotniego więzienia. Zmarł w więzieniu 8 maja 1952 r.

Stanisława Jaskułę aresztowano w dniu chrztu jego córki, Grażyny, w rodzinnym domu. Jaskuła rodził się 29 stycznia 1912 r. w Karaniu k. Kamionki Strumiłowej. Przed wojną studiował prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1940 r. po raz pierwszy został aresztowany przez NKWD. We wrześniu 1945 r. przyjechał do Kłodzka, gdzie zamieszkał przy ul. Wojska Polskiego 4/2. 28 stycznia 1946 r. uzyskał dyplom magisterski na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. We wrześniu 1945 r. został Kierownikiem Referatu Personalnego w Zarządzie Miejski w Kłodzku. W marcu 1946 r. nawiązał kontakty konspiracyjne z por. Karolem Halskim. Miesiąc później został przez niego wyznaczony kierownikiem rejonowym WiN w Kłodzku pod ps. „Stanisław”. Funkcję te pełnił do marca 1947 r. To on organizował struktury konspiracyjne w powiecie kłodzkim. Pomagał również materialnie osobom wysiedlonym z okolic Lwowa.

Po wyroku skazującym Stanisław Jaskuła 15 lutego 1949 r. został przeniesiony do więzienia przy ul. Kleczkowskiej, a następnie, 2 marca do więzienia w Rawiczu. 28 marca osłabiony i wycieńczony, został umieszczony w tamtejszym szpitalu więziennym, gdzie zmarł 8 maja 1952 r. w wyniku niewydolności serca. 11 maja zwłoki pogrzebano na cmentarzu parafialnym. Komunistyczne władze długo nie wyrażały zgody na ekshumację, o którą starał się najbliższa rodzina. Dopiero w 1956 r. szczątki  przeniesiono na cmentarz w Bochni (jego żona i  córka wyjechały z Kłodzka). 

Siostra Stanisława Jaskuły, Emilia, w tym samym procesie została skazana na 10 lat więzienia. Urodziła się 9 listopada 1909 r. W  czasie okupacji współpracowała z lwowską AK i organizowała tajne nauczanie. We wrześniu 1945 r. wraz z rodziną przyjechała do Kłodzka, gdzie zamieszkali przy ul. Armii Czerwonej 6 (obecnie Armii Krajowej), a następnie Wojska Polskiego 4/2. Pracowała jako sekretarka, a następnie kierownik sekretariatu w Inspektoracie Szkolnym w Kłodzku. Otrzymała mieszkanie przy ul. Traugutta 5, a potem przeprowadziła się do lokalu przy Kościuszki 4/4 w Kłodzku. W marcu 1946  nawiązała współpracę z działaczami WiN. W swoim mieszkaniu i miejscu pracy prowadziła punkt kontaktowy dla łączników przyjeżdżających z Wrocławia.

Po wyroku Emilia Jaskuła odbywała karę przez 2 lata we Wrocławiu przy Kleczkowskiej, później została przewieziona do ciężkiego więzienia kobiecego dla więźniarek politycznych w Fordonie (Bydgoszcz). Przez pierwsze trzy miesiące tj. od sierpnia do października 1950 r. przetrzymywana była w izolatce. Wskutek ciężkich warunków więziennych i okrutnego śledztwa, zaczęła tracić wzrok. W sierpniu 1955 r., z powodów zdrowotnych, została zwolniona. Zamieszkała w Bochni, a potem w Sosnowcu. Zmarła w 1996 r. [kot]

Dziękujemy Kłodzkiemu Stowarzyszeniu Społeczno-Historycznemu za udostępnienie materiałów. Więcej przeczytacie państwo pod adresem: https://bohaterklodzko.wordpress.com

Przeczytaj komentarze (3)

Komentarze (3)

Maschinengewehrschütze środa, 17.08.2022 02:06
Art. 127. § 1. Kto, mając na celu pozbawienie niepodległości, oderwanie części obszaru lub zmianę przemocą konstytucyjnego ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje w porozumieniu z innymi osobami działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Xsawery wtorek, 16.08.2022 18:39
Banda bolszewickich oprawcow już dawno powinna być ujawniona z nazwiska...
_sten wtorek, 16.08.2022 18:50
Są znani ..np. z Kłodzka ...są dostępne listy płac wszystkich...