Bezpieczeństwo dzieci w gospodarstwie rolnym

Praca w gospodarstwie rolnym polega na wykonywaniu wielu czynności, również takich, które wymagają obsługi maszyn i urządzeń. Wiąże się to z zagrożeniami, których ignorowanie może zakończyć się poważnymi konsekwencjami w postaci wypadku. Nierzadko zdarza się, że do prac w gospodarstwie angażowane są dzieci przed ukończeniem 16-go roku życia, co może stanowić dla nich duże zagrożenie. Dzieci ze względu na swój poziom rozwoju, nie są przystosowane zarówno fizycznie jak i psychicznie, do wykonywania wielu prac. Dzieci mogą być angażowane do prac lekkich, których wykonywanie nie stwarza zagrożenia dla ich zdrowia i życia. Poruszając problematykę pomocy dzieci przy pracach w gospodarstwie rolnym należy odwołać się do wykazu czynności szczególnie niebezpiecznych, związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, których nie wolno powierzać dzieciom poniżej 16 lat.

Obsługa maszyn rolniczych
 Zabronione jest powierzanie dzieciom kierowania ciągnikami rolniczymi, gdyż może to stwarzać zagrożenie dla samego dziecka i osób w pobliżu ciągnika.
 Dzieciom nie wolno powierzać prac związanych z obsługą kombajnów, kosiarek, pras, kopaczek itp. ze względu na ryzyko pochwycenia przez ruchome części maszyn. Dzieci nie powinny przebywać w strefie pracy maszyn i urządzeń rolniczych.
 Niedozwolone jest sprzęganie oraz przebywania dzieci między ciągnikiem, a sprzęganą maszyną, ponieważ istnieje ryzyko przygniecenia, a także nadmiernego wysiłku fizycznego mogącego doprowadzić do urazów kręgosłupa.
 Niebezpieczne dla dzieci są również prace związane z obsługą rolniczych maszyn stacjonarnych, takich jak: sieczkarnie, śrutowniki, gniotowniki, mieszalniki, rozdrabniacze, dmuchawy, przenośniki ślimakowe i taśmowe, ze względu na ryzyko
urazów dłoni spowodowanych przez pracujące noże, topory, walce i bębny.
 Niedopuszczalne jest przebywanie dzieci na podestach i pomostach załadunkowych sadzarek i siewników w trakcie pracy tych maszyn, w związku z występującym zagrożeniem upadku z wysokości oraz urazu kończyn, w trakcie rozgarniania ziaren lub sadzeniaków.
 Ze względu na brak posiadania wymaganych kwalifikacji i doświadczenia, obsługiwanie ładowaczy i podnośników przez dzieci jest zabronione.

Prace związane z pozyskiwaniem i obróbką drewna
Kolejną kategorię czynności szczególnie niebezpiecznych dla dzieci poniżej 16 lat stanowią prace związane z pozyskiwaniem i obróbką drewna.
 Zabronione jest wykonywanie przez dzieci czynności związanych ze ścinką drzew oraz ich okrzesywaniem.
 Dzieci do lat 16-tu nie mogą brać udziału przy załadunku i rozładunku drewna.
 Kategorycznie zabronione jest użytkowanie przez dzieci pilarek łańcuchowych i tarczowych oraz wykonywanie wszelkich prac z użyciem siekiery.

Obsługa zwierząt gospodarskich
Prace w gospodarstwie rolnym, związane z obsługą zwierząt gospodarskich, powinny być wykonywane przez osoby dorosłe, sprawne fizycznie i silne. Dzieci posiadają ograniczone możliwości psychofizyczne. Duże zwierzęta mogą być niebezpieczne, ponieważ przez kopnięcie, przygniecenie, uderzenie czy ugryzienie mogą doprowadzić do poważnych urazów. Czynności niebezpieczne dla najmłodszych to również te, związane z transportem zwierząt oraz prace przy ich uboju i rozbiorze.

Spawanie elektryczne i gazowe
Dzieci nie mogą wykonywać czynności w zakresie spawania gazowego i elektrycznego. Z powodu występowania zagrożeń wynikających z emisji szkodliwego promieniowania oraz ryzyka porażenia prądem. Dotyczy to zarówno samego spawania, jak i czynności pomocniczych.
Prace z wykorzystaniem substancji chemicznych
Należy bezwzględnie chronić dzieci przed dostępem do substancji chemicznych stosowanych w gospodarstwie, w tym substancji żrących, paliw, środków ochrony roślin i nawozów. Podczas prac z użyciem substancji chemicznych istnieje ryzyko zatrucia lub poparzenia. Opary w/w substancji mogą w połączeniu z powietrzem tworzyć mieszaniny wybuchowe.

Prace związane z zagrożeniami pożarowymi i poparzeniami
Zabronione jest dopuszczanie dzieci do rozpalania i obsługi pieców centralnego ogrzewania, parników, kotłów do gotowania i suszarni. Zagrożenia związane z możliwością wystąpienia pożaru lub wybuchu, może doprowadzić do poparzeń, a nawet śmierci.

Prace dzieci w zamkniętych zbiornikach
Prace w silosach i zamkniętych zbiornikach, a także opróżnianie zbiorników szamb, wywóz gnojówki i gnojowicy to czynności szczególnie niebezpieczne i nigdy nie powinny w nich uczestniczyć dzieci. Poza niebezpieczeństwem urazów mechanicznych, istnieje tu ryzyko śmiertelnego zatrucia. W zbiornikach może brakować tlenu, a gromadzące się w nich gazy, tj. siarkowodór, metan i dwutlenek węgla, w wysokich stężeniach, mogą być szkodliwe dla zdrowia oraz życia.
Prace w wykopach ziemnych
Dzieciom nie należy powierzać kopania dołów, rowów oraz wykonywania wszelkich prac w wykopach. Istniejące niebezpieczeństwo oberwania się i obsunięcia ścian wykopu, może w konsekwencji doprowadzić do zasypania osoby pracującej. Osunięte masy ziemi mogą spowodować powstanie urazów (złamań i zmiażdżeń), a nawet uduszenie zasypanego dziecka.

Prace na wysokości
Prac na wysokości, np. pomostach, drabinach, drzewach i dachach, nie wolno powierzać dzieciom poniżej 16 lat. Dzieci bywają mniej uważne, zwłaszcza gdy są pochłonięte powierzonym zadaniem. Nie są w stanie ocenić zagrożenia i przewidzieć skutków nieostrożności tak jak dorośli, co w przypadku upadku z wysokości wiąże się z poważnymi urazami głowy i układu kostnego, a nawet śmiercią.

Prace w warunkach szkodliwych, w tym w hałasie i zapyleniu
Praca dzieci w środowisku o dużym natężeniu hałasu, niedostatecznym oświetleniu, w pomieszczeniach zapylonych pyłami pochodzenia roślinnego, jest zabroniona. Podobnie jest w przypadku wykonywania czynności narażających dzieci na kontakt z bakteriami, roztoczami, pasożytami zwierzęcymi, czy grzybami. Prace w szkodliwych warunkach, mogą powodować uszkodzenia słuchu, wzroku, wywoływać choroby zakaźne oraz alergie, dlatego mogą je wykonywać tylko osoby dorosłe, wyposażone w środki ochrony dróg oddechowych, wzroku i słuchu.

Prace związane z dźwiganiem i przenoszeniem ciężkich przedmiotów.
Dzieci nie powinny wykonywać prac obciążających układ kostno-stawowy. Prace wymuszające długotrwałe przyjmowanie nienaturalnej pozycji ciała, mogą prowadzić do deformacji stawów i kości młodego, rozwijającego się jeszcze organizmu. Mowa tu szczególnie o kręgosłupie i jego zwyrodnieniach, wywołujących ból i nieodwracalne skutki. Dzieci nie mogą dźwigać i ręcznie przenosić ciężkich przedmiotów. Prace te są przeznaczone dla osób dorosłych i wymagają odpowiedniej siły fizycznej. Osoba młoda, pracująca ponad swoje siły, jest szczególnie narażona na urazy kręgosłupa, stawów i mięśni.

Zaangażowanie dziecka w funkcjonowanie gospodarstwa rolnego jest dopuszczalne i pożądane z punktu widzenia nabywania prawidłowych doświadczeń i nawyków, pod warunkiem spełnienia odpowiednich zasad. Powierzane dzieciom zadania, nie powinny wiązać się z pracami wskazanymi w wykazie czynności szczególnie niebezpiecznych, których nie wolno powierzać dzieciom poniżej 16 lat. Udział dzieci w pracach w gospodarstwie nie może odbywać się kosztem snu, nauki oraz wypoczynku. Musi być adekwatna do ich możliwości i nie stwarzać zagrożenia dla prawidłowego rozwoju psychofizycznego.

Damian Bartkowski
Specjalista
KRUS PT w Bystrzycy Kłodzkiej

Opracowano na podstawie materiałów i broszur prewencyjnych KRUS (www.krus.gov.pl)