Czy osły są naprawdę uparte, ryby zdrowe, a bobry często płaczą...?

Czy osły są naprawdę uparte, ryby zdrowe, a bobry często płaczą? Prof. Grzegorz Zaleśny z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu naukowo wyjaśnia etymologię wyrażeń nawiązujących do zwierząt i sprawdza czy powiedzenia te są faktem czy mitem.

Pochodzenie niektórych powiedzeń zdaje się być oczywiste. Na przykład wyrażenie „jak pies je, to nie szczeka” z pewnością może zostać potwierdzone przez każdego właściciela czworonoga. Nie wszystkie powiedzenia są jednak tak łatwo wytłumaczalne. Dlaczego mówi się, że ktoś płacze jak bóbr? Czy te zwierzęta są niezwykle wrażliwe? A może mają specjalny gruczoł odpowiedzialny za wydzielanie łez? Prof. Grzegorz Zaleśny, dyrektor Instytutu Biologii Środowiskowej i Zakładu Systematyki i Ekologii Bezkręgowców, podjął się trudnego zadania polegającego na naukowym wyjaśnieniu etymologii popularnych wyrażeń i dementuje niepoprawne porównania.

Ptasi/kurzy móżdżek
To, że ptaki są niemądre to zdecydowany mit – ptaki, a w tym kury, należą do bardzo inteligentnych zwierząt, w szczególności ptaki krukowate oraz papugi. Kury może nie są aż tak inteligentne, ale też wykazują cały szereg złożonych zachowań.

Pracowity jak mrówka
W tym wyrażeniu jest jedynie trochę prawdy, mrówki to zwierzęta o silnie rozbudowanej strukturze społecznej i jeśli spojrzymy na mrówki jako kompleksowy organizm to widzimy permanentną aktywność i pracę, ale badania socjobiologów wykazały, że tak naprawdę niewielki odsetek takiej „mrówczej rodziny” pracuje. Reszta „markuje pracę” – zupełnie jak ludzie.

Końskie zdrowie
To jest raczej mit, konie to bardzo wrażliwe zwierzęta. W szczególności delikatny i wrażliwy na złej jakości pożywienie jest ich układ pokarmowy. Dodatkowo układ lokomotoryczny, który u koni jest intensywnie wykorzystywanych w treningach, często narażony jest na różnego rodzaju kontuzje. To trochę jak z rydzami. Niby mówi się zdrów jak rydz, ale te, które znajduję, jeśli w ogóle mi się uda, to zawsze są „zarobaczone”...

Zdrów jak ryba
To jest zdecydowanie mit – ryby nie są żadną wyjątkową grupą kręgowców. Nie mają nadzwyczajnego zdrowia. Często dopadają je przeróżne schorzenia, od infekcji bakteryjnych, poprzez inwazje pasożytnicze po choroby nowotworowe.

Pamięć jak u złotej rybki
Patrząc na rybkę w akwarium można odnieść mylne wrażenie, że to zwierzę nie pojmuje rzeczywistości wokół, ale stwierdzenie, że pamięta ona tylko ostatnie 3 sekundy można włożyć między bajki. Bardzo często obserwujemy ryby akwariowe, u których występują zachowania stereotypowe, co jest efektem monotonni życia w przysłowiowej „szklanej kuli”. Natomiast badania wykazały, że ich pamięć jest zdecydowanie bardziej długotrwała.

Słonie nie zapominają
To akurat prawda, słonie charakteryzują się bardzo dobrą pamięcią. Są to zwierzęta o największym mózgu wśród zwierząt lądowych. Jest to niestety dla nich broń obosieczna, bo przez swoja doskonałą zdolność do zapamiętywania często cierpią na różne zaburzenia psychiczne, wywołane retrospektywnym wracaniem do wydarzeń traumatycznych, które miały miejsce w przeszłości.

Uparty jak osioł
Jest to mit, który w zasadzie obraża te zwierzęta. One nie są uparte tylko przekonane do swojej racji i nie chcą robić czegoś wbrew swej woli...

Być cicho jak mysz pod miotłą
Gryzonie są drobnymi ssakami, które wchodzą w skład diety wielu gatunków drapieżników. Dlatego też odpowiednie zachowanie w naturalnym środowisku i permanentna czujność są podstawowymi narzędziami, które umożliwiają im przeżycie. Muszą więc być cicho, by przetrwać.

Płakać jak bóbr
Bobry, tak jak większość zwierząt, nie mają jakichś wyjątkowych zdolności do wyrażania uczuć, tak jak robią to ludzie – w tym płaczu, czy to ze smutku czy z radości. Jednym z tłumaczeń pochodzenia tego powiedzenia jest historia o rzekomym płaczu tych zwierząt podczas pozyskiwania przez myśliwych castoreum, czyli „stroju bobrowego”, kiedy to bóbr miał je sobie sam odgryzać po to, by zaniechano na niego polowania.

Spływać jak po kaczce
Woda spływa po kaczkach rzeczywiście bardzo łatwo. Jest to zasługa gruczołu kuprowego, którego wydzielina jest rozprowadzana za pomocą dzioba po piórach i zapewnia ochronę przed przemoczeniem. U wielu ptaków wodnych występuje dobrze rozwinięty gruczoł kuprowy. Kontrprzykładem może być kormoran, który też nurkuje i też posiada gruczoł kuprowy, ale jego wydzielina nie nadaje, charakterystycznej kaczkom, wodoodporności i dlatego często można zobaczyć te ptaki z rozłożonymi skrzydłami, które w ten sposób się suszą.

Wylewać krokodyle łzy
Krokodyle nie płaczą nad swoja ofiarą. Posiadają natomiast gruczoły służące do odprowadzania nadmiaru soli i działają oczyszczająco na oczy. Dlatego też synonimem nieszczerego żalu są właśnie „krokodyle łzy”.

Kot zawsze spada na cztery łapy
To prawda, może nie zawsze, ale bardzo często koty spadają na cztery łapy. Mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł równowagi, którego składowymi są wzrok, słuch oraz ogon. W większości przypadków kot faktycznie podczas spadania potrafi obrócić się tak, żeby upaść na kończyny. Jednak czasami ten mechanizm, podobnie jak inne mechanizmy, może zawieść.

Małpować kogoś
Małpowanie ma negatywny wydźwięk, raczej powiedziałbym, że małpy są bacznymi obserwatorami w swoich stadach i przejmują wzorce zachowań od innych osobników. A to świadczy o ich dużych zdolnościach do uczenia się.