Darmowy kredyt w złotówkach? Są pierwsze wyroki

czwartek, 15.2.2024 00:00 2560

Gorące tematy

Przestrzeń medialna jest zdominowana przez tematykę kredytów „frankowych”, które w znakomitej większości są unieważniane przez sądy. W wielu przypadkach wady umów kredytów złotówkowych powodują zbliżone konsekwencje. Kredytobiorcy złotówkowi mogą skorzystać przede wszystkim z Sankcji Kredytu Darmowego (SKD) lub nieważności umowy.

Sankcja Kredytu Darmowego. Na czym polega?

SKD została przewidziana w ustawie o Kredycie konsumenckim i przysługuje kredytobiorcom, z tytułu umów o gotówkowe kredyty konsumenckie w kwocie do 255.550,00 zł. lub równowartość tej kwoty w walucie obcej. Które kredyty mogą zawierać nieuczciwe warunki umowne?

- kredyty gotówkowe,

- kredyty ratalne,

- kredyty odnawialne,

- pożyczki pozabankowe.

Ustawa o Kredycie konsumencki przewiduje obowiązki jakie powinien spełnić bank lub instytucja pożyczkowa przy zawieraniu umowy, a także elementy która powinna zawierać sama umowa oraz jakie zapisy są wykluczone. Pomimo tych regulacji – banki masowo naruszały przepisy ustawy o Kredycie konsumenckim.

Art. 45 ustawy przewiduje konkretną sankcję dla banku za naruszenie przepisów ustawy – czyli właśnie Sankcję Kredytu Darmowego (SKD). Zgodnie z tym przepisem „konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie”.

O jakie naruszenia chodzi?

Błędnie wskazane koszty kredytu.
Pobieranie odsetek od kredytowanej prowizji i składek ubezpieczeniowych.
Brak informacji o stopie oprocentowania oraz rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania.
Nieprawidłowo wskazana całkowita kwota kredytu (doliczenie do kwoty kredytu – kredytowanej prowizji oraz innych opłat).
Błędne określenie pośrednika działającego w imieniu banku / instytucji pożyczkowej.
Brak informacji o wszystkich kosztach, które kredytobiorca jest zobowiązany ponieść,
a także inne.

Instytucja SKD nie była do tej pory powszechnie wykorzystywana przez kredytobiorców, jednak skala naruszeń prawa przez banki, pozwala sądzić, że stanie się powszechna.

Najczęstsze naruszenie ustawy, to sytuacja w której kredytobiorca udał się do banku po kredyt w kwocie np. 70.000,00 zł., ale otrzymał od banku umowę na kwotę 90.000,00 zł., ponieważ do kwoty kredytu bank doliczył prowizje i różne ubezpieczenia o wartości 20.000,00 zł., następnie bank pobierał odsetki od kwoty 90.000,00 zł., a nie od faktycznie wypłaconej kwoty 70.000,00 zł.

Naruszenia dotyczą wielu banków. Są to umowy Alior Banku, PKO, Santander, mBank i wielu innych. Każda wymaga oceny w konkretnym przypadku.

W listopadzie 2023r. zapadł wyrok TSUE w sprawie C-321/22 dotyczącej pożyczki Provident, w której Trybunał uznał, że Provident naruszył prawo i wskazał, że występujące w umowie rażąco zawyżone pozaodsetkowe koszty kredytu mogą stanowić nieuczciwy warunek umowny. Wyrok TSUE w sprawie C-321/22 otwiera drogę do „SKD” kolejnym kredytobiorcom.

Następny wyrok TSUE miał zapaść w sprawie C-678/22, dotyczącej Profi Credit. Z pytaniem do TSUE wystąpił Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza, który zapytał Trybunał czy umowa kredytu konsumenckiego może przewidywać oprocentowanie nie tylko od kwoty kredytu faktycznie wypłaconej kredytobiorcy, ale także od kwoty prowizji i ubezpieczeń doliczonych do kredytu. Profi Credit najwyraźniej wystraszył się wyroku TSUE, ponieważ wycofał się ze sprawy i cofnął powództwo. Takie działania w opinii prawników należy ocenić jako obawę przed kolejnym korzystnym wyrokiem Trybunału.

W sprawie Sankcji Kredytu Darmowego wypowiedział się już również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 stycznia 2019r., I NSK 9/18:

„Całkowita kwota kredytu” obejmuje jedynie tę kwotę, która została faktycznie oddana do swobodnej dyspozycji konsumenta. Brak więc podstaw do obciążania konsumenta odsetkami od kosztów kredytu, nawet w wypadku udzielenia kredytu w celu sfinansowania tych kosztów.

Czy umowy złotówkowych kredytów hipotecznych też są nieważne?

Również niektóre kredyty hipoteczne udzielane w złotówkach oraz kredyty gotówkowe udzielane w złotych polskich zawierają postanowienia, które powodują nieważność tych umów. Chodzi w szczególności o:

- kredyty ze zmiennym oprocentowaniem,

- kredyty „Alicja” – kredyty na cele mieszkaniowe z odroczoną spłatą należności.

W przypadku kredytów ze zmiennym oprocentowaniem, o którego wysokości decyduje na podstawienie niejasnych zapisów bank, mamy do czynienia z identyczną sytuacja jak w przypadku kredytów powiązanych walutami obcymi (np. CHF). Postanowienia dotyczące oprocentowania, które nie zawierają w sobie stałej marży w całym okresie kredytowania, lecz jedynie zapis, że oprocentowanie jest zmienne, a decyzję odnośnie tych zmian podejmuje jednostronnie bank – są nieważne. Ta kwestia jest oczywista i nie wymaga szerszego omówienia, a jednak na rynku w dalszym ciągu występuje wiele umów kredytów złotówkowych, które zawierają tak niejasne zapisy w zakresie oprocentowania.

Osobna grupa nieważnych umów kredytów złotowych to kredyty „Alicja” udzielane od 1995r. przez PKO Bank Polski. Te umowy to prawdziwa bankowa kraina czarów. Kredyt, który miał ułatwił nabycie własnego mieszkania w latach 90. ubiegłego wieku (zanim jeszcze stały się popularne umowy kredytów CHF) – w praktyce okazał się pułapką, studnią bez dna i narusza przepisy ustawy Prawo bankowe. Np. bank PKO udzielił konsumentom kredytu w kwocie 30.000,00 zł. Do 2019r. kredytobiorcy spłacili około 70.000,00 zł., która to kwota została przez bank praktycznie w całości zaliczona na odsetki. Według banku, w dalszym ciągu do spłaty pozostaje 70.000,00 zł. w tym praktycznie cały kapitał. To przykład z życia wzięty. Umowa kredytu Alicja została unieważniona przez Sąd Apelacyjny w Warszawie.

Najważniejsza wada umów kredytu „Alicja” to brak informacji o czasie trwania spłaty. Dokonywane przez kredytobiorcę spłaty były zaliczane na odsetki, a nie na kapitał, lecz raty wskazane w harmonogramie były niższe niż faktycznie wyliczone przez bank. To z kolei powodowało, że kredytobiorca który spłacał kredyt zgodnie z harmonogramem – nie miał realnej szansy na jego spłatę, a zadłużenie urastało do ogromnych rozmiarów.

Jak widać, problematyka niezgodnych z prawem umów kredytowych to nie tylko kredyty „frankowe”. Na przestrzeni lat banki skonstruowały różnego rodzaju umowy kredytów złotówkowych niezgodnie z prawem. Największa skala problemy dotyczy Sankcji Kredytu Darmowego. Według szacunków, nawet co trzecia umowa kredytu konsumenckiego narusza przepisy prawa.