Bibliotheca Bielaviana: historia Bielawy w pigułce

15 Zobacz galerię

Dlaczego przed II wojną światową sale gospodowe budowano na naszym terenie na wyższych kondygnacjach lokali gastronomicznych? Czy sowiogórskie browary miały warunki do rozwoju? Jak bielawianie wspierali po wojnie odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie? Na lokalnym rynku wydawniczym pojawił się najnowszy rocznik relacjonujący historię Bielawy – Bibliotheca Bielaviana 2021, który dostarczy odpowiedzi na te pytania, dostarczając sporo wiedzy z życia miasta.

 W dziale poświęconym historii Piotr Kmiecik przedstawia środowisko budowniczych Bielawy na przełomie XIX i XX wieku. Choć w większości wypadków wykonanie projektów budowlanych, szczególnie tych bardziej reprezentacyjnych, powierzano wówczas architektom pochodzącym z większych miast, Bielawa miała także własnych utalentowanych budowniczych.

Jednym z najbardziej znanych był Alexis Langer, autor projektu kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bielawie, szpitala z 1901 r., kaplicy rodziny Postpischillów przy ul. Wolności oraz ratusza w Ząbkowicach, kościoła Aniołów Stróżów w Bielawie, a także kościoła Michała Archanioła we Wrocławiu. Innymi zasługującymi na wspomnienie budowniczymi byli August Matthias (willa fabrykancka Dierigów, kościół ewangelicki), Friedrich Barchewitz (willa Carla Traugotta Wolffa przy ul. Cmentarnej 2 w Bielawie, hotel i teatr we Wrocławiu).

Dr Rafał Brzeziński w tekście „Sala gospodowa jako miejsce spotkań w gospodach powiatu dzierżoniowskiego do 1945 r.” przybliża specyfikę funkcjonowanie przedwojennej gastronomii na tym terenie. Większość lokali miała sale do zabaw tanecznych lub spotkań większych grup klientów. Sale przy gospodach stanowiły główne centra rozrywki – wykorzystywano je do tańców, przedstawień teatralnych a nawet pierwszych projekcji filmowych. Organizowano tam także spotkania organizacji kupieckich oraz gospodarczych i zawodowych – piekarzy, cukierników, myśliwych, pszczelarzy, towarzystw śpiewaczych czy ochrony zwierząt, a nawet klubu palaczy czy zwolenników medycyny naturalnej.

Ze względu na niewielkie rozmiary parceli gastronomowie, by powiększać swoje lokale o sale gospodowe, decydowali się na rozbudowę obiektu wzwyż. Parterowe sale dobudowywano natomiast do gospód na terenach wiejskich, tam działki miały większe powierzchnie. Na wzbogacających publikację czarno-białych zdjęciach z początku XX wieku widać głównie mężczyzn: spotkanie graczy w kręgle w gospodzie Gockel-Müller w Niemczy, spotkanie strażaków w gospodzie Klosterschenke w Dzierżoniowie czy spotkanie towarzyskie podczas degustacji wina w gospodzie Gasthaus der Brüdergemeine w Piławie Górnej.

 Inną tradycją tego regionu przed wojną było piwowarstwo, którego rozwój opisuje dr Rafał Brzeziński w publikacji „Piwowarstwo rejonu Gór Sowich przed 1945 r.”. Niemal każdy posiadacz ziemski, mając dostęp do zboża, starał się założyć browar we własnym dworze. Pomimo edyktu uwłaszczeniowego w 1807 r., który zezwalał na wolną przedsiębiorczość każdemu, nie tylko szlachcie i mieszczaństwu, wiejskim browarom ze względu na odległości i brak konkurencyjności w stosunku do browarów w mieście, nie powodziło się najlepiej. Dotyczyło to także małych browarów sowiogórskich, choć zdarzały się wyjątki. „Małe wiejskie browary nastawione były na bezpośrednią obsługę najbliższej okolicy. Zresztą, piwo z takich małych wiejskich browarów nie wyróżniało się wysoką jakością , co miało miejsce w przypadku przodującego na średniowiecznym Śląsku piwa świdnickiego czy wrocławskiego” - czytamy w artykule.

Tradycyjnie rocznik zawiera kalendarium Bielawy za 2021 r., sprawozdanie działalności Miejskiej Biblioteki Publicznej, kalendarium Miejskiego Ośrodka Kultury i Sztuki. W roczniku znalazły się także wspomnienia zasłużonych o mieszkańcach naszego regionu, którzy odeszli w zeszłym roku: Piotrze Kinerze, Zdzisławie Golmoncie, Krzysztofie Pludro, Zygmuncie Iwaszkiewiczu, Michalinie Szumilas, Ignacym Zachowskim.

Na uwagę zasługuje także rubryka „Dekadami wstecz. Historia Bielawy przed 2021 r.”. Możemy się z niej dowiedzieć na przykład, że Bielawa, poprzez organizowanie czynów społecznych, brała udział w odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie. Jedną z tego typu inicjatyw było wystawienie przedstawienia „Niewolnik”, utworu Bolesława Czerwieńskiego z 1873 r. na deskach Teatru Robotniczego. Aktorzy zgodzili się dać trzy przedstawienia, z których dochód przeznaczono na poczet zamku w stolicy.

Podczas uroczystej promocji w bielawskim Teatrze Robotniczym wręczono także dyplomy laureatom X Konkursu Literackiego redakcji Bibliotheca Bielaviana Na Utwór Inspirowany Fotografiami Bielawy. W kategorii szkoły podstawowe – poezja, I miejsce zdobył wiersz „Złota klatka” Oliwii Jędrasik. W kategorii szkoły ponadpodstawowe I miejsce zdobyła Lena Maniak, autorka wiersza „Utracone”. Wśród utworów lirycznych nadesłanych przez dorosłych I miejsce zajął wierz „Czas” Krzysztofa Paska. Z kolei w kategorii opowiadania najlepsze okazało się napisane przez uczennicę szkoły podstawowej Oliwię Jędrasik - „Dziewczynka w niebieskiej sukience” oraz „Utwór bez tytułu” autorstwa Katarzyny Mazur, uczennicy szkoły ponadpodstawowej, a wśród dorosłych – „List do taty” napisany przez Bożenę Tarkowską.

Zachęcamy do lektury.