Odwiedź PIERNIKARNIĘ ŚLĄSKĄ

Dziś pierniki powszechnie wiążemy z tradycją Świąt Bożego Narodzenia, jednakże przez długie wieki spożywano je na co dzień. Od stuleci mają swe miejsce w kulturze kulinarnej i obyczajowej większości krajów europejskich. Ale źródła historyczne i archeologiczne dowodzą, iż były znane już w czasach starożytnych. W tradycji polskiej ich dzieje wiązane są z prastarymi miodownikami, które wypiekali Słowianie, słynący z wytwarzania wybornego miodu. Słowo „piernik” wzięło się zaś od staropolskiego „pierny”, czyli ostry, mocno przyprawiony, korzenny.

Pierniki zajmują ważne miejsce w spuściźnie kulturowej obszaru historycznego Śląska [od Świebodzina po Cieszyn], będąc jednym z najtrwalszych elementów jego dziedzictwa. Zwyczaj ich wypiekania ma swe potwierdzenie źródłowe już w 1293 r. w Świdnicy, stanowiąc przy tym najstarszą wzmiankę o piernikarzach w Europie Środkowej [pierwsze toruńskie źródła są 100 lat późniejsze, podobnie jak czeskie i łużyckie]. Od średniowiecza, aż po początki XX wieku na terenie Śląska lokalni piernikarze wyrabiali niezwykłe przysmaki jakimi są pierniki. Tradycja ta i ich wyjątkowy zapach były obecne w niemal każdym mieście oraz miasteczku regionu.

Początkowo pierniki były spożywane przez cały rok i nierzadko stosowane w celach medycznych. Przez wieki ze względu na wysokie ceny przypraw stanowiły wykwintny smakołyk tylko na stołach najbogatszego duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa. Sami piernikarze dbając o monopol swych wypieków byli w grupie najzamożniejszych rzemieślników. Największy rozkwit rzemiosła piernikarskiego na Śląsku przypada na XVII i XVIII wiek, a jego najważniejszymi ośrodkami były: Wrocław, Nysa, Świdnica i Brzeg. O wysokim poziomie piernikarstwa świadczą m.in. wspaniałe, misternie rzeźbione, drewniane formy piernikarskie, które można dziś zobaczyć w większości śląskich muzeów. W XIX wieku zniesienie przymusu cechowego, industrializacja oraz coraz popularniejszy w użyciu cukier spowodowały, iż pierniki stały się powszechnie dostępne. Obecne na jarmarkach, odpustach, zabawach, w miejscach pielgrzymkowych były traktowane jako przysmak, podarunek, pamiątka, ozdoba stanowiąc element obrzędowości ludowej.

Historyczne pierniki śląskie zachwycały różnorodnością figuralnych kształtów, za którymi kryło się niezwykłe bogactwo treści, wyobrażeń, tradycji oraz odniesień. Świat śląskich pierników pełen jest: pięknych dam, kawalerów, znaków herbowych i cechowych, scenek rodzajowych, satyrycznych, religijnych, a także wielu różnych przedstawicieli fauny oraz flory. Jednocześnie przez wieki najprężniejsze ośrodki śląskie zasłynęły z własnych rodzajów pierników, które często w XIX i XX wieku eksportowano do różnych krajów Europy, a nawet do Ameryki (prym wiodły tu: Nysa, Racibórz, Świdnica, Wrocław, Bardo, Legnica). Najbardziej znane śląskie pierniki to m.in.: nyskie konfekty, legnickie bomby, świdnickie kąski Bolka, świdnicki brukowiec, bytomskie kamyki, ... czyli  Neisser Konfekt, Liegnitzer Bomben, Schweidnitzer Bolkobissen, Beuthener Steinchen, Bauerbissen, Warthaer Bissen, Pfeffernüsse, Fischpfefferkuchen, Floastersteene, Pfefferkuchendocken, czy Pfefferminzsteine.

Niedawno w Niemczy powstała PIERNIKARNIA ŚLĄSKA, która za cel stawia sobie przywrócenie pamięci o tej pięknej, wielowiekowej tradycji. To niewielkie żywe muzeum, gdzie poznajemy tajniki zapomnianego śląskiego rzemiosła piernikarskiego. Można tu przeżyć prawdziwą przygodę, czyli przenieść się w czasie do tradycyjnego warsztatu piernikarskiego. A tam wśród zapachu najlepszego niemczańskiego miodu oraz cynamonu, anyżu, imbiru, pieprzu i goździków odkryć historię pierników w kuchni Śląska. Przygotowana ekspozycja przybliża ich bogatą symbolikę oraz znaczenie w kulturze regionalnej. Można tu swobodnie obejrzeć drewniane formy oraz dotknąć i poczuć zwyczajowe składniki pierników. Szczególnie ujmujące są jednak warsztaty piernikarskie, które pozwalają zanurzyć się w dawnej tradycji i poznać przyjemność przygotowania piernikowego ciasta wedle sekretnej receptury. A gdy jest ono już gotowe uformować je za pomocą drewnianych form w różnorodne przedstawienia postaci, zwierząt i roślin wedle starych wzorów. To wyjątkowe, magiczne miejsce przywracające nam pamięć oraz wiedzę o przeszłości. Tu historia ma aromat i smak.

Bilety wstępu na warsztaty: ulgowy - 9 zł, normalny - 11 zł.
(konieczność wcześniejszej telefonicznej rezerwacji miejsc)

Niemcza, ul. Dębowa 10
tel. 506 330 871 
piernikarnia@muzeumniemcza.pl
muzeumniemcza.pl